Uşaqların həyatında süni intellekt: məsuliyyətli və təhlükəsiz istifadə üçün Kaspersky-dən tövsiyələr
Valideynlər getdikcə uşaqlarının neyron şəbəkələrindən istifadəsini təhlükə kimi deyil, müasir təhsilin təbii bir hissəsi və gələcəyin vacib bir bacarığı kimi görürlər. Süni intellekt artıq sadəcə əyləncə mənbəyindən daha çoxudur – məktəblilərə məlumat axtarmağa, mürəkkəb mövzuları anlamağa, suallar formalaşdırmağa və təhsilə müstəqil yanaşma inkişaf etdirməyə kömək edən vasitədir. Bu proses, Azərbaycan daxil olmaqla, bir çox ölkədə müşahidə olunur.
Mütəxəssislərin müşahidəsinə əsasən, ölkədə əksər uşaqlar bir neçə dildə – ana dili, rus və ingilis dillərində rəqəmsal vasitələrdən fəal şəkildə istifadə edirlər ki, bu da onların təhsil imkanlarını genişləndirir. Bu tendensiya ilə yanaşı böyüklərin də rolu artır: uşaqları düzgün yönləndirmək, riskləri izah etmək və texnologiyaya olan maraqlarını faydalı bacarıqlara çevirməyə kömək etmək vacibdir.
“Günümüzün reallığında uşaqlar yeni rəqəmsal alətləri qısa müddətdə mənimsəyirlər. Böyüklərin işi qadağan etmək yox, izah etməkdir: süni intellekt düşüncəni əvəz etmir və həmişə dəqiq cavablar vermir, lakin düzgün yanaşma ilə güclü bir öyrənmə vasitəsi ola bilər. Uşaqlar düzgün suallar verməyi və aldıqları məlumatlara tənqidi yanaşmağı bacarmalıdırlar”, – deyə Kaspersky-nin Azərbaycandakı rəsmi nümayəndəsi Müşviq Məmmədov bildirir.
Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, uşaqlar məlumat axtarmaqdan və ideyaları sınaqdan keçirməkdən tutmuş mürəkkəb problemlərin həlli üçün kömək axtarmağa qədər müxtəlif tapşırıqlarla neyron şəbəkələrinə müraciət edirlər. Böyüklərin məsuliyyətli nəzarəti ilə süni intellekt əvəzedici kimi deyil, müstəqillik və tənqidi düşüncənin inkişafı üçün bir vasitəyə çevrilir.
“Çox tezliklə neyron şəbəkələri ilə işləmək internetdə məlumat axtarmaq və ya ofis tətbiqlərindən istifadə etmək kimi gündəlik rəqəmsal bacarıq halına gələcək. Süni intellektdən şüurlu şəkildə istifadə etməyi öyrənən uşaqlar gələcək təhsil və karyeralarında rəqabət üstünlüyü qazanacaqlar”, – deyə Kaspersky-nin uşaqlar üçün onlayn təhlükəsizlik xidmətinin rəhbəri Andrey Sidenko qeyd edir.
Uşağın süni intellektdən təhlükəsiz və effektiv şəkildə istifadə etməsinə necə kömək etmək olar. Kaspersky mütəxəssisləri valideynlərə tövsiyə edir:
- Süni intellektin səhv edə biləcəyini izah edin: neyron şəbəkələri həmişə həqiqəti bilmir və bəzən, xüsusən də yerli mövzularda, yalan və ya uydurma məlumatlar yaradır.
- Tənqidi düşüncəni inkişaf etdirin: uşağınızdan cavabları fərqli mənbələrdə yoxlamağı və qərarlarının arxasındakı məntiqi sizinlə müzakirə etməsini istəyin.
- Onlayn risklər barədə danışın: şəxsi məlumatları, sənədləri və ya məktəb şəkillərini süni intellektə göndərməsin; linklər və yüklənmiş fayllara qarşı diqqətli olsun.
- Süni intellekt üçün uyğun olmayan mövzuları müəyyən edin: tibbi, maliyyə və şəxsi məsələlərin valideynlər, həkimlər və ya mütəxəssislərlə müzakirəsinin daha məqsədəuyğun olduğunu izah edin.
- Süni intellektdən köməkçi kimi istifadəni təşviq edin: yalnız cavab almaq deyil, həm də onun necə əldə edildiyini və nə qədər etibarlı ola biləcəyini anlamağın vacib olduğunu bildirin.
